<- Terug


Bass blog #29 'Ga jij je verjaardag vieren... of niet?' Ofwel; Tertsen op de bas...


Na bass blog #28 'Een kwint kan de bas doen' over grondtonen, kwinten en octaven nu de follow-up: de terts! Het klinkt al meteen als een behoorlijk ingewikkelde technische term zo'n 'terts', maar eigenlijk is het niet veel meer als de eerstvolgende toon waar je mee aan kunt gaan klungelen nadat je zo'n beetje uitgekeken bent op de ontelbare grondtoon-kwint-octaaf (1-5-8) combinaties.
 
Wat is dat dan eigenlijk zo'n terts? Om het simpel te houden: Het is een van de akkoordtonen die jouw gitarist ook indrukt op z'n hals (wanneer hij z'n powerchord-fase ontgroeid is dan wels te verstaan) of, een van de andere toetsen die de toetsenist ook intypt en wellicht ingedrukt houdt op z'n toetsenbordje als 'ie een akkoord vermoedt te spelen.
 
De terts is de toon die in een akkoord eigenlijk bepaalt of dat het akkoord vrolijk of wat meer (realistisch) depressief klinkt... En dat is handig om te weten, mocht je nog terug gebeld willen worden na afloop van een optreden of je eerste bandrepetitie.
Want, fok-joe-'t-op met die tertsen, dan volgen boze blikken en kwade nee-schuddende hoofden jouw kant uit... De terts bepaalt namelijk of dat het akkoord "Majeur" of "mineur" klinkt. Ofwel "Ga je je verjaardag vieren (Majeur)? Of niet (mineur)?"
 
Op onze mathematische bashals is zo'n figuurtje met een grote terts (Majeur, "Jawels ,ik ga mijn verjaardag vieren") anders dan een figuurtje met een kleine terts (mineur, "nee, ik vier 'm vandaag niet"). Een terts heeft een nogal dwingende klank. Pak je de verkeerde terts, dan is het een soort vloeken in de kerk, tenzij je 'm oplost naar de juiste terts toe, -en wacht daar dan niet te lang mee, een kleine terts lost trouwens beter op naar een grote dan andersom- of dat je deze verkeerde terts stoïcijns oneindig vaak herhaalt ('abstracte nu-jazz', hoewel ik sinds de subsidies behoorlijk afgenomen zijn deze stroming veel minder tegenkom) en deze verkeerde terts daardoor een nieuwe emotionele waarde krijgt (tranen in mijn ogen en agressief kippenvel) is dus de verkeerde terts op een bas eigenlijk... eh, tja, hoe zal ik het zeggen... eh... verkeerd, fout. Not done dus... Enige oefening in het snel herkennen en gebruiken van de juiste terts is dus adviestechnisch aan te raden.
 
Laten we even kijken waar de grote terts (Majeur) zich schuil houdt op de bas. De grote terts vanaf de grondtoon gezien is een snaar lager (dus naar beneden, richting je voeten) en een vakje van je af (naar links, tenzij je linkshandig bent, dan is het naar rechts) richting de kop van de bas.
 
Wanneer je de terts(3) dan in een combinatie met de eerder geziene grondtoon (1), kwint (5), en octaaf(8) pakt dan heb je een leuk figuurtje 1 - 3 - 5 - 8. Majeur (om op je verjaardag te spelen). Maar hoe kwamen we nu ook al weer aan 1,  3, 5 en 8? O ja, dat is van een toonladder, maar dan de hoeveelste toon, dus in 8-tonige toonladder van bv. C: CDEFGABC, kun je ook gewoon tot 8 tellen, 12345678, waarbij C 1 is , E de 3,  5 is G en 8 is weer de hoge C...
 
Wellicht nog leuke nutteloze informatie, het nummer "You can call me Al" van Paul Simon op zijn beroemde Graceland album is ontstaan vanuit het basloopje... in Majeur.... dat de Zuid Afrikaanse bassist tijdens de studio jamsessie graag wilde spelen... omdat de bassist zelf jarig was :).
 
Dat loopje - het verjaardagsloopje van de bassist - gaat als volgt: 1-1-3-5 , 2-2-4-5... Vanuit F, dus F-F-A-C , G-G-Bb-C ét voila, Majeur loopje, verjaardag gevierd, hieper de piep, wereldhit! :)
 
Mocht je dit nummer nu op hebben gezocht en aan het meespelen zijn... je komt een waanzinnige Slap Fill tegen op 3:44 en voordat je je bas tegen de muur gooit, deze slap solo is vanaf de helft bewerkt in de studio, het tweede gedeelte, dat zuigende geluid, is het eerste stukje van de slap fill maar dan in reverse, oftewels, achterstevoren afgespeeld in de studio... ga dus nu maar terug naar de hoek van je kamer, raap je relic-bas maar weer bij elkaar en probeer de hals er terug op te krijgen (tip: duc-tape helpt in dat geval niet...).
 
Dat was vanuit Majeur, dan nu naar de mineur... het kan namelijk niet elke dag je verjaardag zijn... (fijn he, oud-Nederlandsche spreekwoorden en gezegdes)... Bij de mineur is er iets anders aan de hand, de derde toon van de toonladder wordt nu met een half toontje verlaagd. Op de bas is dat één vakje meer naar rechts, van je af dus... we noemen dat ding een kleine terts, ofwel een b3 (mol 3). En inderdaad, het is een iets anders klinkend verhaal nu wanneer je de 1 - b3 - 5 - 8 zou spelen (de b3 is dan bijvoorbeeld in de toonladder van C de Eb). Dit figuurtje is een vrij groot sprongetje op de bas, dus wellicht wil je de kleine terts nu op een andere plaats op je bas pakken zodat je niet de hele tijd over de hals heen en weer aan het rennen bent... zie het plaatje in de bijlage!


 
In akkoordenschema's kun je de mineur akkoorden makkelijk herkennen aan het tekentje achter de grondtoon van het akkoord. Zo is A een Majeur akkoord en Am een mineur akkoord. Ook worden nog wel eens "Amin" of "A- "gebruikt. De regel is dat je het pas aan geeft wanneer het akkoord niet Majeur is. Als er dus geen mineur teken achter het akkoord staat is het dus Majeur.
 
Een erg handige truc is de zogenaamde "tertsen check". Hierbij check je bij de gevonden grondtonen wat het "geslacht" is (mineur of Majeur). Deze truc werkt ook wanneer de gitarist of toetsenist eigenlijk niet precies weet wat ie speelt. Het principe is erg makkelijk. Vind de juiste basgrondtoon op de E-snaar. Bijvoorbeeld positie 10, de toon D. Vervolgens gedurende dat het akkoord in het liedje plaatsvindt, bijvoorbeeld in de eerste maat van het couplet, pak je op de G-snaar ook positie 10 (dit is een ge-octaveerde kleine terts van de D). Wanneer deze "goed" klinkt is het een D-mineur akkoord. Wanneer je echter spontaan scheel gaat kijken en je hart een slag overslaat, en je wat lichtelijk agressief dingen wilt gaan verbouwen, dan heb je dus de verkeerde terts en moet het een grote terts zijn (in dit geval positie 11 op de G snaar). Check deze dan ook even, en als dan de vrede wederkeert heb je de goede te pakken en is het akkoord dus Majeur (en is er dus iemand zijn verjaardag aan het vieren ergens). Kortom: zoek de grondtoon op je E-snaar, speel op dezelfde positie de toon op de G-snaar, klinkt deze goed dan is het mineur, klinkt een vakje hoger op de G-snaar goed dan is het Majeur. Simple as that.
 
Dus... wil je terug gebeld worden na je gig of bandrepetitie, zorg dan dat je je tertsen goed op orde hebt...
 
En... mocht je vandaag je verjaardag vieren... Vier 'm in Majeur dan graag :)
 
Tot de volgende!



Lees meer:

<- Terug